Η ατμόσφαιρα έχασε την ποιότητά της
Τι μας απειλεί το καλοκαίρι
ΧΡ. ΖΕΡΕΦΟΣ
«Η δημοκρατία δεν έχει απολύτως κανένα νόημα σε μια έρημο» είχε δηλώσει πριν από λίγους μήνες ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας μιλώντας στο Παγκόσμιο Επιστημονικό Φόρουμ (World Science Forum) που πραγματοποιήθηκε στη Βουδαπέστη. Η δήλωσή του γίνεται σήμερα, που ημερολογιακά μπαίνει το καλοκαίρι μαζί με όλα τα... κακά που φέρνει μαζί του, πιο επίκαιρη από ποτέ. Οι πόλεις που ήδη ασφυκτιούν από το τσιμέντο «αναστενάζουν» τους θερινούς μήνες καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται και οι φωτοχημικοί ρύποι «χτυπούν κόκκινο» στα μηχανάκια των μετρήσεων. Την ίδια ώρα οι «επιστημονικοί προάγγελοι» κακών ειδήσεων επισημαίνουν τον κίνδυνο για τα δάση - όσα έχουν απομείνει - και τονίζουν ότι οι κλιματικές αλλαγές ενοχοποιούνται για τις ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της υγρασίας, που σε μια μεσογειακή χώρα όπως η Ελλάδα αυξάνουν τον αριθμό και την ένταση των πυρκαϊών στην ύπαιθρο. Οσο για το «φάντασμα» της λειψυδρίας, αναβιώνει κάθε χρόνο περισσότερο εξαιτίας της συνεχούς αύξησης της ζήτησης και της ανύπαρκτης διαχείρισης των υδατικών πόρων λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος η 5η Ιουνίου αλλά μία ημέρα τον χρόνο δεν αρκεί για να λυθούν τα προβλήματα.
Η ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος χαρακτηρίζεται από τις ιδιότητες που έχει να επιδρά στα οικοσυστήματα, στον άνθρωπο αλλά και στην πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητος. Η ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος χαρακτηρίζεται όχι από την κατά μέσον όρο σύσταση, η οποία ούτως ή άλλως είναι κατά το 99% άζωτο και οξυγόνο, αλλά από το υπόλοιπο 1% των αερίων που είναι σε μικρές ποσότητες αλλά πολύ σημαντικά για τη διατήρηση της ισορροπίας και του ευ ζην στη Γη. Αυτά τα συστατικά της ατμόσφαιρας καθορίζουν τη μέση θερμοκρασία της, λειτουργώντας σαν θερμοστάτες, όπως π.χ. το διοξείδιο του άνθρακα, ή αλληλεπιδρούν με τις ακτινοβολίες που διασχίζουν την ατμόσφαιρα (είτε από τον ήλιο είτε από τη Γη προς το Διάστημα) ή τέλος κάνουν την ατμόσφαιρα πιο οξειδωτική από τα επίπεδα στα οποία έχουν αναπτυχθεί τα γνωστά μας οικοσυστήματα και το ανθρώπινο γένος. Είναι προφανές λοιπόν το πόσο εύθραυστη είναι η ατμόσφαιρα όχι μόνο σε φυσικές διαταραχές αλλά και στην παρέμβαση του ανθρώπου, αφού το 1% των συστατικών της είναι εκείνο που συμμετέχει στη διατήρηση της θερμικής ισορροπίας της αλλά και εκείνο που την προστατεύει από πολύπλοκο σύστημα επικίνδυνων για τη ζωή ακτινοβολιών που προέρχονται από τον ήλιο.
Δυστυχώς στην ανθρωπόκαινο περίοδο ο άνθρωπος διατάραξε τη συγκέντρωση των αερίων και συστατικών που αποτελούν μόλις το 1% της ατμόσφαιρας. Αυτή η περίοδος άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα και προβλέπεται ότι θα συνεχισθεί ως τα τέλη του 21ου αιώνα, αν δεν αλλάξει το πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης, το οποίο στηρίχθηκε στο πετρέλαιο, στον άνθρακα και στα ορυκτά καύσιμα γενικότερα. Αυτή η ανθρωπόκαινος περίοδος όχι μόνο αποσταθεροποίησε το κλίμα, με αποτέλεσμα η αλληλεπίδραση της ατμόσφαιρας με την υδρόσφαιρα, τη γεώσφαιρα, τη βιόσφαιρα, και την κρυόσφαιρα να περνάει μέσα από ακραία φυσικά φαινόμενα αλλά και να υποβαθμίζεται η όλη ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Η υποβάθμιση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος δεν γίνεται μόνο τοπικά, από τις τοπικές εκπομπές δηλαδή, αλλά σε πολλές περιπτώσεις οι συνέπειες κλάδων της λεγόμενης «βιομηχανικής επανάστασης» οδηγούν σε σοβαρή υποβάθμιση του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.
Ενα παράδειγμα το οποίο δείχνει και την πολυπλοκότητα των μηχανισμών της φύσης είναι και η καταστροφή του στρώματος του όζοντος και η αλληλεπίδρασή της με τις κλιματικές αλλαγές. Το στρώμα του όζοντος προστατεύει τα έμβια όντα από την επικίνδυνη υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία. Αυτή η υπεριώδης είναι μια ακτινοβολία «ψυχρή» σε μήκη κύματος που οριακά μπορούν να διαπεράσουν το στρώμα του όζοντος και να φτάσουν στη Γη. Η ακτινοβολία που φτάνει στη Γη σε αυτά τα μήκη κύματος είναι ελάχιστη και δημιουργεί, μέσα από πολύπλοκες φωτοχημικές διεργασίες, ρίζες υδροξυλίου, όπως λέγονται, οι οποίες διατηρούν την οξειδωτική ικανότητα της ατμόσφαιρας σε ανεκτά για τα έμβια όντα επίπεδα. Με τη μείωση της προστατευτικής στοιβάδας του όζοντος αυξήθηκε η υπεριώδης Β ακτινοβολία του ηλίου με αποτέλεσμα να παράγονται αυξημένες ρίζες και να γίνεται εξαιρετικά πολυπλοκότερο το ζήτημα της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Μια περισσότερο οξειδωτική ατμόσφαιρα έχει συνέπειες στις γεωργικές καλλιέργειες, στα οικοσυστήματα, στον άνθρωπο και στην πολιτιστική κληρονομιά του. Ταυτόχρονα ο άνθρωπος με την κλιματική αλλαγή θερμαίνει μεν τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, ψύχει όμως ορισμένες περιοχές σε υψηλότερα στρώματα, με συνέπεια να καθυστερεί η ανάκαμψη του προστατευτικού στρώματος του όζοντος, επομένως και η επαναφορά των οξειδωτικών ιδιοτήτων της ατμόσφαιρας στα «φυσιολογικά» τους επίπεδα. Επίσης, η συχνότερη εμφάνιση καυσώνων οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα του όζοντος στα χαμηλά στρώματα, το οποίο και αυτό συμβάλλει στην οξειδωτική ικανότητα της ατμόσφαιρας και βεβαίως είναι γνωστό αυτό το όζον στις πόλεις από το γνωστό μας φωτοχημικό νέφος.
Επομένως, η κλιματική αλλαγή δεν οδηγεί μόνο στην αποσταθεροποίηση του κλίματος, στην αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων και στις γνωστές άλλες συνέπειες, αλλά και στην υποβάθμιση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος.
Ο καθηγητής κ. Χρήστος Ζερεφός είναι ακαδημαϊκός και πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Το ΒΗΜΑ, 01/06/2008 , Σελ.: B14
Κωδικός άρθρου: B15373B141
ID: 294933
